Mở đầu: Kyokusui no Utage là gì?
“Kyokusui no Utage” (曲水の宴) là một nghi lễ cổ xưa thanh nhã của Nhật Bản, nơi mọi người ngồi bên một dòng suối nhỏ được dẫn qua khu vườn, thả chén rượu trôi theo dòng nước và ngâm thơ trong lúc chờ chén rượu trôi đến chỗ mình.
Nghi lễ này bắt nguồn từ thời Lục Triều ở Trung Quốc và được du nhập vào Nhật Bản trong thời kỳ Nara. Hình ảnh của buổi tụ họp trang nhã này thường xuyên xuất hiện trong các tác phẩm văn học cổ như “Manyōshū” (万葉集) – tập thơ cổ nhất của Nhật Bản, và trong văn học cung đình thời Heian. Đây là một nghi lễ tinh tế kết hợp giữa thi ca, thư pháp và thiên nhiên, trở thành biểu tượng của văn hóa hoàng gia Nhật Bản.
Bối cảnh lịch sử: Từ nghi lễ tẩy uế đến thú vui văn học
Nguồn gốc từ Trung Quốc
Hình thức nguyên thủy của Kyokusui no Utage là một nghi lễ tẩy uế cổ đại của Trung Quốc, gọi là “Shukei” (修禊), diễn ra vào ngày mùng 3 tháng 3 âm lịch. Người ta đến bên dòng nước để thanh tẩy cơ thể và xua đuổi tai ương. Về sau, nghi lễ này kết hợp thêm việc ngâm thơ, phát triển thành trò tiêu khiển quý tộc gọi là “Liushang Qushui” (流觴曲水) — thả chén rượu trôi trên dòng nước khúc khuỷu.
Định hình và phát triển tại Nhật Bản
Theo ghi chép trong “Shoku Nihongi” (続日本紀), nghi lễ này đã được tổ chức tại hoàng cung từ thời Nara. Đặc biệt, trong thời kỳ Heian, cùng với sự phát triển của văn hóa vườn cảnh, Kyokusui no Utage trở thành một nghi lễ văn học trang trọng.
Người tham gia sẽ thả chén rượu trôi trên dòng suối nhân tạo trong vườn, và trong lúc chờ chén đến, họ ngâm thơ waka hoặc thơ chữ Hán một cách ngẫu hứng — biểu tượng cho trí tuệ và sự thanh lịch của giới quý tộc thời đó.
Mối quan hệ sâu sắc giữa Kyokusui no Utage và thư pháp
Thơ và thư pháp: Trò chơi tinh thần bằng bút lông
Những bài thơ được ngâm tại Kyokusui no Utage không chỉ đơn thuần là trò chơi ứng tác, mà còn được viết ngay tại chỗ bằng bút lông, không thể tách rời khỏi nghệ thuật thư pháp. Đặc biệt từ giữa thời Heian trở đi, khi thẩm mỹ Nhật Bản hóa phát triển, thơ được viết bằng chữ kana trên giấy thơ hay thẻ thơ được xem như một tác phẩm nghệ thuật.
Những tác phẩm được ngâm và viết trong buổi tiệc này thể hiện tinh thần “thi – thư – họa hợp nhất” — cảm xúc ẩn chứa trong từng nét bút, không khí tại chỗ và vốn hiểu biết của thi nhân được kết tinh thành vẻ đẹp của thư pháp.
Hơi thở của Kyokusui ẩn hiện trong Koyagire và Wakan Rōeishū
Các tác phẩm thư pháp nổi tiếng viết bằng kana như “Koyagire” hay “Wakan Rōeishū” cũng được sinh ra từ bối cảnh văn hóa cung đình này. Việc ghi chép thơ waka hay thơ xướng theo phong cách Hán phản ánh tinh thần của Kyokusui no Utage — sự thống nhất giữa ứng tác, thư pháp và biểu đạt. Ngay cả ngày nay, trong những cổ thư mà chúng ta thưởng thức, vẫn phảng phất không khí thanh tao ấy.
Kyokusui no Utage được kế thừa trong thời hiện đại
Tái hiện tại Dazaifu Tenmangū và Jonangū
Ngày nay, vào mỗi mùa xuân, Kyokusui no Utage được tái hiện tại các địa điểm như đền Dazaifu Tenmangū ở Fukuoka hay đền Jonangū ở Kyoto. Những người mặc lễ phục thời Heian tụ họp trong vườn, ngâm thơ waka — một nghi lễ tái hiện chính xác khung cảnh của hơn nghìn năm trước.
Tại đây, các nhà thư pháp và thi sĩ được mời đến để viết thơ ngay tại chỗ hoặc tái hiện thơ bằng thư pháp — trở thành không gian tái kết hợp giữa thơ ca và bút pháp.
Ý nghĩa giáo dục và văn hóa
- Cơ hội trải nghiệm vẻ đẹp của chữ kana
- Giáo dục tích hợp văn học cổ điển và thư pháp
- Nền tảng để truyền bá văn hóa Nhật Bản ra thế giới
Kyokusui no Utage không chỉ là một sự kiện tái hiện đơn thuần, mà còn là không gian giáo dục sống động giúp cảm nhận nguồn gốc của thư pháp.
Kết luận: Dòng chảy Kyokusui vẫn còn trong mỗi chúng ta
Kyokusui no Utage là biểu tượng tối thượng của vẻ đẹp kết hợp giữa thơ ca, thiên nhiên và thư pháp trong văn hóa Đông Á.
Ở đó, không chỉ có những nét bút nhìn thấy được, mà còn là dòng chảy của ngôn từ, của tâm hồn, và sự căng thẳng xen lẫn ngẫu hứng khi cây bút cố gắng theo kịp nhịp điệu của những cảm xúc ấy.
Ngay cả hôm nay, khi chúng ta cầm bút lên, nếu cảm nhận được “dòng chảy Kyokusui” đang âm thầm chảy trong lòng, có lẽ ta cũng có thể tổ chức một “buổi tiệc tinh thần” — không chỉ bằng mực mà bằng nhịp đập lặng lẽ của trái tim.
Comments