อาชญากรรมสามประการของศิลปะการเขียนพู่กัน: “ชูกิ (習気) · เบียวฮิทสึ (病筆)

── กับดักลึกที่ผู้เรียนชอบการเขียนพู่กันทุกคนควรหลีกเลี่ยง

Table of contents

บทนำ: “สามประการ” คือแก่นแท้ของความบิดเบี้ยวในศิลปะการเขียนพู่กัน
ชูกิ: เมื่อนำแบบอย่างมากเกินไป หัวใจจากพู่กันหายไป
เบียวฮิทสึ: นิสัยทางเทคนิคตัดขาดใจจากเส้น
โกบยู: เมื่อแก่นแท้ของการเขียนถูกรับรู้ผิด
บทสรุป: การเอาชนะสามประการคือ “การมีชีวิตในงานเขียนพู่กัน”

บทนำ: “สามประการ” คือแก่นแท้ของความบิดเบี้ยวในศิลปะการเขียนพู่กัน

ในเส้นทางการฝึกฝนศิลปะการเขียนพู่กัน ทุกคนล้วนเคยพบกำแพงบางอย่าง
“ฝีมือดีขึ้น แต่รู้สึกว่าอะไรบางอย่างไม่ถูกต้อง”
“สวยงาม แต่ไม่กระตุ้นหัวใจ”

นักทฤษฎีงานเขียนพู่กันแห่งจีนโบราณ ได้สรุปความแตกแยกระหว่างเทคนิคและใจไว้เป็นสามพยาธิ จึงเรียกว่า “สามประการ (三悪)” เพื่อเตือนสติ

สามประการนั้น คือ:

ชูกิ (習気) — การเลียนแบบมากเกินไปจนสูญเสียเอกลักษณ์
เบียวฮิทสึ (病筆) — นิสัยไม่ดีที่ฝังลึกในร่างกาย
โกบยู (誤謬) — ความเข้าใจผิดพื้นฐานเกี่ยวกับแก่นแท้ของการเขียนพู่กัน

สิ่งเหล่านี้ไม่ใช่เพียงความผิดพลาดทางเทคนิค แต่เป็นปัญหาลึกซึ้งที่กัดกร่อนจิตวิญญาณของการเดินทางบนเส้นทางศิลปะการเขียน

ชูกิ: เมื่อนำแบบอย่างมากเกินไป หัวใจจากพู่กันหายไป

คำนิยามและตัวอย่างทั่วไป

“ชูกิ” คือสภาวะที่การฝึก การคัดลอกอักษร(臨書) กลายเป็นจุดมุ่งหมาย ยืดยืดจนไม่หลุดจากการเลียนแบบและรูปแบบการเขียนติดตายตัว

ตัวอย่างได้แก่:

ฝึกคัดลอกแต่โบราณบทเดียวซ้ำ ๆ
ทำตามสไตล์ของอาจารย์โดยไม่ไตร่ตรอง
หากการออกแบบมุ่งเน้นไปที่นิทรรศการและเทรนด์มากเกินไป ก็จะกลายเป็นการออกแบบที่ “ตั้งใจ” มากเกินไป

ผลที่ได้คือ หายใจ ใจ และจังหวะของผู้เขียนหายไปจากลายเส้นเลย

“ผู้ที่ติดอยู่ในชูกิ แม้ฝีมือเยี่ยมก็ไร้จิตวิญญาณ” — ซุน กั๋วถิง(孫過庭) 『ชูผู่(書譜)』

สาเหตุและกลไก

ความต้องการให้ดูเก่ง หรือได้รับคำชมหรือประเมินจากภายนอกมากเกินไป
เข้าใจผิดว่าการคัดลอกคือการจำลองโดยตรง โดยไม่ตีความใหม่
ขาดการศึกษาในเรื่องทฤษฎีงานเขียนและจิตวิญญาณเบื้องหลัง

โดยเฉพาะผู้เริ่มต้นหรือในสภาพแวดล้อมที่เน้นงานแสดงผลงาน ชูกิมักเกิดขึ้นง่าย

วิธีเอาชนะ

ฝึกคัดลอกจากหลาย ๆ โบราณบท และค้นหาจิตวิญญาณร่วม
เปลี่ยนวัตถุประสงค์จาก “การเลียนแบบ” มาเป็น “การสนทนา” กับต้นแบบ
สร้างนิสัยเขียนแบบไม่เลียนใคร เช่น เขียนบันทึกประจำวันหรือจดหมาย

กล่าวคือ หยุดมองหาในภายนอก และฟังเสียงจากภายใน – นี่คือกุญแจในการหลุดพ้นจากชูกิ

เบียวฮิทสึ: นิสัยทางเทคนิคตัดขาดใจจากเส้น

เบียวฮิทสึคืออะไร?

“เบียวฮิทสึ” คือสภาวะที่นิสัยทางกายภาพ เช่น วิธีจับพู่กัน ท่าเขียน หรือการเคลื่อนไหวผิด ๆ ฝังลึกจนเขียนเส้นได้ไม่เป็นธรรมชาติ

เช่น:

น้ำหนักพู่กันไม่สม่ำเสมอ ทำให้เส้นแบนและไร้ชีวิต
จุดเริ่มต้นไม่มั่นคง และการสิ้นสุดเส้นอ่อนแอ
เขียนด้วยข้อมืออย่างเดียว ไม่ใช้ข้อศอกหรือไหล่

หากเรียกศิลปะการเขียนว่า “สิ่งที่หายใจได้” เบียวฮิทสึก็คือ “การเขียนที่ไร้อากาศหายใจ”

ปัจจัยที่ก่อให้เกิดเบียวฮิทสึ

ฝึกเยอะแต่ไม่เข้าใจโครงสร้างพื้นฐาน
ท่ายืนหรือจับพู่กันเป็นแบบตนเองไม่ถูกต้อง
ไม่มีผู้ชี้แนะ จึงปล่อยให้การเคลื่อนไหวผิดฝังในร่างกาย

“หากงานเขียนเจ็บไข้ พู่กันไม่ส่งผ่านพลัง และน้ำหมึกก็กลายเป็นความตาย” — จากทฤษฎีงานเขียนโบราณ

วิธีแก้: กลับสู่ “พื้นฐานของเส้น”

ฝึก การฝึก 8 หลักของตัว 永 (永字八法) และจุด‑เส้นพื้นฐานอย่างแม่นยำซ้ำ ๆ
ใช้กระจกหรือวิดีโอตรวจดูการเคลื่อนไหวของพู่กันอย่างเป็นกลาง
ฝึกปรับน้ำหนัก ความเร็ว และท่าทางอย่างมีวินัย

โดยเฉพาะในแต่ละเส้นเดียว เช่นการ เริ่มต้น (起筆) · ส่งเส้น (送筆) · ปิดปลายเส้น (收筆) นี่คือจุดที่เบียวฮิทสึมักเกิดขึ้น การฝึกซ้ำอย่างมีสติในขั้นตอนเหล่านี้คือหนทางฟื้นฟู “จิตพุทธ” ของงานเขียนพู่กัน

โกบยู: เมื่อแก่นแท้ของการเขียนถูกรับรู้ผิด

โกบยูคืออะไร?

“โกบยู” คือการเข้าใจผิดในคุณค่าภายในของศิลปะการเขียนพู่กัน
เมื่อแรงจูงใจเบ้ไปทางเทคนิค ตกแต่ง หรือความเพลิดเพลินทางสายตา งานเขียนนั้นจะกลายเป็น “ดีไซน์ไร้วิญญาณ”
ลักษณะที่บ่งชี้ได้ ได้แก่:

มองงานเขียนพู่กันเป็นเพียงตัวอักษรตกแต่ง
ไม่ใส่ใจในหลักการหรือประวัติศาสตร์ แต่เน้นภาพลักษณ์มากกว่า
มองเขียนพู่กันเป็นการแข่งขันหรือโชว์เทคนิค

ทำไมมันถึงเป็นอันตราย?

ความน่ากลัวของโกบยูอยู่ที่มันถูกมองว่าเป็นความงามที่ถูกต้อง

ผู้เขียนเชื่อว่าตนเองสร้างงานสวย
ครูหรือคนรอบข้างชมเชย
แม้รากฐานของงานจะเน่าเปื่อยก็ไม่รู้ตัว

โกบยูจึงเป็นโรคเรื้อรังที่มักไม่ได้รับรู้

วิธีเอาชนะ: กลับสู่ทฤษฎีและแนวคิด

เรียนรู้จากต้นแบบที่เต็มไปด้วยจิตวิญญาณ เช่น ซุนกะเทย์ 『ชูผู่(書譜)』, วังซีจือ 『รันเตโจ/ลันติงจี ซู (蘭亭序)』, จือหยง 『จินเฉาเฉียนจื้อเหวิน (真草千字文)』ใน สไตล์สแควร์ และ สไตล์ตัวเขียน
ตั้งคำถาม “ศิลปะการเขียนคืออะไร?” ทุกวัน
มองหาไม่ใช่ความสามารถเทคนิค แต่เป็นเส้นที่มีพลังชีวิต

การเขียนพู่กันไม่ใช่เพียงการแสดงออก แต่มันคือ การฝึก ปรึกษา และการพัฒนาตนเอง
แม้เทคนิคจะยอดเยี่ยม หากไม่รู้แก่นแท้ ก็ไม่อาจเรียกว่างานเขียนพู่กันแท้จริง