จงหย่งเซินชือ (智永禅師) และยี่หฺจื้อปั๊วฟา (永字八法)｜การหลอมรวมของศิลปะการเขียนและพระพุทธศาสนา– ชายผู้ถวายพันบทจดหมายก่อนพระพุทธองค์“หนทางแห่งการเขียน”

บทนำ: “ชอดาว” คือหนทางแห่งหัวใจ

ชงหมึก จับพู่กัน นั่งอยู่หน้ากระดาษ
แต่ละกระบวนท่าไม่ใช่เพียงการทำงานเท่านั้น แต่มันคือการจัดจิตใจและชำระจิตวิญญาณ

พระเซ็นชาวจีนโบราณ ผู้รู้จักในนาม จงหย่งเซินชือ (智永禅師) ได้ใช้ชีวิตทั้งชีวิตเป็นตัวแทนแห่งแนวคิดนี้
งานเขียนของท่านไม่เพียงมีทักษะเยี่ยมยอดเท่านั้น แต่ยังประกอบด้วยจิตวิญญาณลึกซึ้ง—เพราะการเขียนสำหรับท่านคือการปฏิบัติธรรม

และ ยี่หฺจื้อปั๊วฟา (永字八法) ที่ว่ากันว่าท่านได้จัดระบบขึ้น ไม่ใช่เพียงพื้นฐานด้านศิลปะการเขียน แต่ยังเป็น “กฎแห่งจิตใจ” ที่ประสานกับแนวทางปฏิบัติในพระพุทธศาสนา

บทความนี้จะสำรวจภาพลักษณ์ของจงหย่งเซินชือ เนื้อหาแห่งยี่หฺจื้อปั๊วฟา และความสัมพันธ์ลึกซึ้งระหว่างศิลปะการเขียนกับพระพุทธศาสนา

จงหย่งเซินชือ คือใคร? — ผู้สืบทอดสายเลือดแห่งมหาอาจารย์วังซีจื้อ

ตระกูลวังซีจื้อ

จงหย่งเซินชือ (วันที่เกิด-ตายไม่ปรากฏชัด) คือพระผู้ใหญ่ที่เจริญรุ่งเรืองระหว่างราชวงศ์เหลียงถึงซุยในจีน ถูกกล่าวขานว่าเป็นทายาทรุ่นที่ 7 ของนักเขียนอักษรจีนอันเลื่องชื่อ วังซีจื้อ (王羲之)

จากวัยเยาว์ท่านเติบโตท่ามกลางบรรยากาศศิลปการเขียนของตระกูลวัง และในที่สุดก็เข้าสู่ทางพระศาสนา อุปสมบท ณ วัดหย่งชิน (永欣寺) ในมณฑลเจ้อเจียง

ตามตำนานกล่าวว่า ท่านถวายหนังสือ พันอักขระ (千字文) ต่อหน้าพระพุทธองค์จำนวนหนึ่งพันเล่ม งานเขียนของท่านจึงถือเป็นทั้งการสวดมนต์และการฝึกจิตใจในคราวเดียว

ช่วงเวลา 30 ปีแห่งการฝึกเขียนในวัดหย่งชิน

ข้อมูลระบุว่า จงหย่งเซินชือ อาศัยอยู่ในวัดหย่งชินเป็นเวลา 30 ปีโดยไม่ออกจากวัด วันแล้ววันเล่า ท่านเขียน พันอักขระ ต่อหน้าพระพุทธองค์

รายงานกล่าวว่า ท่านใช้พู่กันจนหมดไปหลายพันเล่ม และได้ฝังไว้ในบริเวณวัด ปัจจุบันสถานที่นั้นยังเรียกว่า “เนินพู่กัน” (筆塚)

เรื่องเล่านี้ไม่ใช่เพียงการโอ้อวดจำนวนการฝึกฝน แต่เป็นสัญลักษณ์ของแนวคิดว่า “ศิลปะการเขียนคือภารกิจที่สะท้อนใจ”

ยี่หฺจื้อปั๊วฟาคืออะไร? — แปดเทคนิคพู่กันในตัวอักษรเดียว

พื้นฐานการใช้พู่กันในตัวอักษร 永

ยี่หฺจื้อปั๊วฟา (永字八法) คือคำเรียกเทคนิคพู่กัน 8 วิธีที่ฝังอยู่ในตัวอักษร 永 ซึ่งใช้เป็นวิธีฝึกพื้นฐานของการเขียน

มีความเชื่อว่าพระเซ็นในราชวงศ์ถัง ชื่อจื๋อซุย (智水禅師) ได้นำแนวคิดเขียนของ ฉาอี๋ง (蔡邕) ในยุคก่อนซุยมาจัดระบบใหม่ ผ่านตัวอักษร 永 หนึ่งตัว ทำให้เข้าใจง่าย

เมื่อเรียนรู้เทคนิคใน 永 จะสามารถประยุกต์ใช้กับอักษรจีนอื่น ๆ ได้ และยังเป็นหลักสำคัญในการศึกษาศิลปะการเขียนจนถึงปัจจุบัน

ทำไมศิลปะการเขียนถึงเชื่อมโยงกับพุทธศาสนา?

ความกลมกลืนระหว่างเซ็นกับศิลปะการเขียน

ในจีนและญี่ปุ่น พระเซ็นมักเน้นการ “ถ่ายทอดจิตใจผ่านพู่กัน” (以筆伝心) การเข้าใจโดยไม่ผ่านคำพูด แต่อาศัยเพียงเส้นเดียว

• การสั่งสอนแบบไร้คำพูด ถ่ายทอดผ่านการเขียน
• การเขียนเป็นการฝึกจิตใจเช่นเดียวกับนั่งสมาธิ

ศิลปะการเขียนไม่ใช่เพียงการแสดงออก แต่เป็นช่องทางสู่ภาวะ ไม่มีใจ (無心) และ ไม่ใช่ตน (無我)

ศิลปะการเขียนโดยพระเซ็น เรียกว่า Bokuseki (墨跡) นั้น ไม่เน้นตัวอักษร แต่คือ “พลังของจิตใจ” ที่สะท้อนบนกระดาษ

“道” ในทั้งพุทธศาสนาและชอดาว

ในพุทธศาสนา “道” หมายถึงหนทางแห่งการบรรลุสัจธรรม หลุดพ้นจากกิเลส
ชอดาว (ศิลปะการเขียน) ก็เป็น “หนทางแห่งหัวใจ” ที่สอดคล้องกับแนวทางพระพุทธศาสนา

• การเขียนคือ การปฏิบัติ (行) เช่นเดียวกับการนั่งสมาธิ
• เทคนิคพู่กันคือ กฎเกณฑ์ (律) สะท้อนการควบคุมตนเองภายใน
• กลิ่นหมึก ความขาวของกระดาษ เสียงพู่กัน—อุปกรณ์ที่จะช่วยให้จิตใจอยู่กับ “นี่และเดี๋ยวนี้”

‘จินเฉาเฉียนจื้อเหวิน’ ศิลปะและคำสอนของจงหย่งเซินชือ

แบบเรียนและบทสวดมนต์ในหนึ่งเดียว

ผลงานสำคัญคือ ‘จินเฉาเฉียนจื้อเหวิน’ (真草千字文) เขียน พันอักขระ ใน สไตล์สแควร์ (楷書) และ สไตล์ตัวเขียน (草書) ถือเป็นแบบเรียนยอดเยี่ยมสำหรับผู้เริ่มต้นในยุคนั้น

เนื้อหาเต็มไปด้วยแนวคิดจักรวาล จริยธรรม การบำเพ็ญตน ประวัติศาสตร์ และโลกทัศน์ทางศาสนา ทำให้สอดคล้องอย่างมากกับคุณค่าในพุทธศาสนา

ตามข้อมูลทางประวัติศาสตร์ ระบุว่า “พันอักขระไม่ใช่แค่การฝึกอักษร แต่เป็นคัมภีร์แห่งการบำเพ็ญจิตใจ”

หลักธรรม ๘ ประการ แห่งโยงแห่งวิถีพุทธ?

ยี่หฺจื้อปั๊วฟา = มรรคมีองค์แปด?

ในพุทธศาสนามี อริยมรรคมีองค์แปด:

• มรรคแห่งความเห็นถูก
• มรรคแห่งความคิดถูก
• มรรคแห่งการพูดถูก
• มรรคแห่งการทำถูก
• มรรคแห่งชีวิตถูก
• มรรคแห่งความเพียรถูก
• มรรคแห่งความระลึกถูก
• มรรคแห่งสมาธิถูก

อย่างน่าสังเกตว่า ยี่หฺจื้อปั๊วฟา และ อริยมรรคแปด ต่างมีองค์ประกอบ 8 ข้อ ความคล้ายคลึงทางโครงสร้างและแนวคิดทำให้เห็นการสอดคล้องกัน

ยี่หฺจื้อปั๊วฟาช่วยชี้ทางไม่เพียงเรื่องเทคนิค แต่ยังเกี่ยวกับการมีสติในขณะนั้น ทำให้สอดประสานกับแก่นแท้ของพุทธศาสนา

ความสงบนิ่งและความเคลื่อนไหวในงานเขียนของจงหย่งเซินชือ

งานเขียนของท่านฝังความหมายว่า “ความเคลื่อนไหวซ่อนอยู่ในความสงบ และความสงบมีอยู่ในความเคลื่อนไหว”

• ฟังเสียงชงหมึก
• กลั้นลมหายใจในขณะที่พู่กันแตะกระดาษ
• เทหมดจิตใจลงในแต่ละเส้น

นี่คือการปฏิบัติในแนวเซ็นอย่างแท้จริง

ผลงาน จินเฉาเฉียนจื้อเหวิน ที่เขียนใน สไตล์สแควร์ และ สไตล์ตัวเขียน พร้อมกัน จึงเป็นสัญลักษณ์แห่ง ความกลมกลืนระหว่างระเบียบกับเสรีภาพ ระเบียบกับชีวินชีวา

บทส่งท้าย: การเขียนคือหนทางเชื่อมโยงหัวใจกับพระพุทธ

สิ่งที่จงหย่งเซินชือใฝ่หามาตลอดชีวิตคือ “หนทางเชื่อมโยงหัวใจและพระพุทธผ่านการเขียน”

ยี่หฺจื้อปั๊วฟาไม่เพียงเป็นเทคนิคพื้นฐาน แต่เป็นกุญแจสู่การควบคุมตนเองและการฝึกจิตผ่านศิลปะการเขียน

เมื่อคุณหยิบพู่กันขึ้นมา เผชิญหน้าตัวอักษร 永 อีกครั้ง
คุณอาจรู้สึกถึงลมหายใจและคำสวดมนต์ของพระเซ็นผู้มีชีวิตอยู่เมื่อ 1,300 ปีก่อนในแต่ละเส้นที่คุณเขียนก็เป็นได้