การสร้างพู่กันที่ไม่เป็นที่รู้จัก: ดวงตาและมือของช่างฝีมือที่สร้าง “ชีวิตของการเขียน” คืออะไร?

พู่กันสำหรับการเขียนพู่กันญี่ปุ่น (書道) เป็นงานฝีมือขนาดเล็กที่ต้องผ่านกระบวนการมากมาย ความรู้ลึกซึ้ง และความรู้สึกที่ละเอียดอ่อนของช่างฝีมือ พู่กันเป็นอุปกรณ์เครื่องเขียนที่สำคัญที่สุดที่กำหนด “เส้นมากกว่ารูปทรง” และเป็นจุดเริ่มต้นในการดึงความงามของตัวอักษรออกมา

บทความนี้จะพาไปสำรวจเบื้องหลังของการสร้างพู่กันที่สืบทอดมาจนถึงปัจจุบัน ตั้งแต่การเลือกวัสดุจนถึงการตกแต่งขั้นสุดท้าย พร้อมแนะนำเทคนิคและความงามที่ไม่เป็นที่รู้จักของช่างฝีมือ

การเลือกวัสดุที่กำหนดชีวิตของพู่กัน: การคัดเลือกขนเป็นการแข่งขันของ “ตา” และ “มือ”

หนึ่งในขั้นตอนที่สำคัญที่สุดในการสร้างพู่กันคือ “การคัดเลือกขน” ขนสัตว์ (ขนแกะ ขนกระต่าย ขนแรคคูน ฯลฯ) เป็นพื้นฐาน แต่ละชนิดมีคุณสมบัติแตกต่างกันและส่งผลโดยตรงต่อความรู้สึกในการเขียน

โดยเฉพาะอย่างยิ่ง พู่กันระดับสูงมักใช้ขนที่เรียกว่า “ไซโคโฮ” (細光鋒) ซึ่งเป็นขนอ่อนและบางที่ได้จากบริเวณหลังของแพะ ขนของสัตว์เดียวกันอาจแตกต่างกันตามตำแหน่งที่เก็บและฤดูกาล ช่างฝีมือที่มีประสบการณ์สามารถแยกแยะได้จากความรู้สึกและความเงางาม

การออกแบบที่ละเอียดเพื่อสร้าง “สี่คุณธรรม” ของพู่กัน (尖・斉・円・健)

พู่กันที่ดีต้องมี “สี่คุณธรรม” (四徳):

• 尖 (เซ็น): ปลายพู่กันแหลม เหมาะสำหรับตัวอักษรขนาดเล็ก
• 斉 (เซ): ปลายขนเรียงตัวอย่างเรียบร้อย เส้นมีความมั่นคง
• 円 (เอ็น): รูปร่างโดยรวมกลมกลืน การถ่ายทอดแรงเป็นไปอย่างราบรื่น
• 健 (เค็น): มีความยืดหยุ่นและโครงสร้างที่ทนทาน

คุณสมบัติเหล่านี้เกิดจากการผสมผสานอย่างละเอียดของคุณสมบัติของขน การผสมขน รูปร่างของพู่กัน และเทคนิคการตกแต่งขั้นสุดท้าย

วิธีการผลิต: ความแตกต่างระหว่างวิธีการม้วนและการผสม

มีสองวิธีหลักในการผลิตพู่กัน:

• วิธีการม้วน (巻仕立て式): วิธีดั้งเดิมที่ใช้ขนแกนกลางและม้วนขนด้านนอก เหมาะสำหรับพู่กันระดับสูง แต่ต้องการทักษะและประสบการณ์
• วิธีการผสม (練り混ぜ式): วิธีที่ทันสมัยที่ผสมขนอย่างสม่ำเสมอก่อนจัดรูปทรง เป็นวิธีหลักในปัจจุบันที่สามารถผลิตคุณภาพที่มั่นคง

แต่ละช่างฝีมือมีเทคนิคที่แตกต่างกัน และบางขั้นตอนอาจเป็น “ความลับของบริษัท” ที่ไม่เปิดเผย

 ขั้นตอนการสร้างพู่กัน

Step1: การคัดเลือกขน

เลือกขนสัตว์ที่ใช้ (ขนแกะ ขนม้า ขนแรคคูน ขนเพียงพอ ฯลฯ) ตามชนิด ความยาว ความหนา สี ฯลฯ โดยเฉพาะขนที่ใช้ทำปลายพู่กันซึ่งเรียกว่า “ชีวิตของพู่กัน” จะถูกคัดเลือกอย่างเข้มงวด

Step2: การกำจัดสิ่งสกปรกจากขน (การล้างและการอบแห้ง)

ล้างขนด้วยเถ้าไม้หรือสารลดแรงตึงผิวเพื่อกำจัดไขมันและสิ่งสกปรกที่ติดอยู่ จากนั้นตากแดดให้แห้ง เพื่อกำจัดน้ำมันธรรมชาติและปรับสภาพขน

Step3: การจัดเรียงขน (การนวดขนและการจัดเรียงขน)

นวดขนที่ล้างแล้วด้วยมือเพื่อกำจัดความโค้งงอและจัดเรียงขนแต่ละเส้นอย่างเรียบร้อย ขั้นตอนนี้ต้องการความแม่นยำของตาและมือของช่างฝีมือ

Step4: การสร้างรูปทรงของพู่กัน (การจัดสัดส่วนของปลาย กลาง และฐาน)

ผสมขนหลายชนิดโดยคำนึงถึง “ปลาย” (ความละเอียด) “กลาง” (ความยืดหยุ่น) และ “ฐาน” (การดูดซับหมึก) เพื่อสร้างพู่กันที่มีความยืดหยุ่นและความกลมกลืนที่เหมาะสม

Step5: การจัดขนและการยึดด้วยกาว

จัดรูปทรงของขนที่เตรียมไว้ให้เข้ากับแม่พิมพ์เฉพาะ และยึดด้วยกาวสัตว์ (膠) เพื่อสร้างรูปทรงพื้นฐานของพู่กัน หลังจากแห้งแล้ว อาจล้างกาวชั่วคราวออก

Step6: การทำด้ามพู่กันและการติดตั้ง

ติดตั้งพู่กันเข้ากับ “ด้ามพู่กัน” ที่ทำจากไม้ไผ่หรือไม้ โดยใช้กาวธรรมชาติ เช่น “ฟูโนริ” หรือ “นิกาวะ” เพื่อยึดให้แน่น หลังจากนั้น ปรับปลายพู่กันและตากให้แห้งตามธรรมชาติ

นอกจากนี้ พู่กันที่เสร็จสมบูรณ์จะมีการแกะสลักชื่อด้วยมีดเล็ก เพื่อระบุผู้ผลิต การใช้งาน หรือยี่ห้อ ซึ่งเป็นประเพณีที่สืบทอดกันมา

วัสดุและการตกแต่งของด้ามพู่กัน

ด้ามพู่กันเป็นส่วนที่จับของพู่กัน มีผลต่อการควบคุม ความสวยงาม และความทนทาน ไม่เพียงแต่เป็นที่จับ แต่ยังเป็นองค์ประกอบสำคัญที่กำหนดความสมดุลและความรู้สึกในการใช้งาน

ทำจากไม้ไผ่

• วัสดุที่ดั้งเดิมและใช้กันอย่างแพร่หลาย
• น้ำหนักเบาและง่ายต่อการแปรรูป
• มีลักษณะธรรมชาติ
• มักใช้ในพู่กันที่ผลิตในญี่ปุ่น

ทำจากไม้ (เปลือกไม้หรือแผ่นไม้บาง)

• มีคุณสมบัติคล้ายกับไม้ไผ่ แต่เพิ่มความสวยงาม
• ใช้ไม้คุณภาพสูง เช่น ไม้ดำหรือไม้แดง เพื่อให้เข้ากับพู่กัน

ทำจากโลหะ (ทองแดง ทองเหลือง เงิน ฯลฯ)

• พบได้ในแปรงระดับไฮเอนด์และแปรงของขวัญพิเศษ
• มีรูปลักษณ์ที่แข็งแกร่งและทนทานสูง
• นอกจากนี้ยังสามารถแกะสลักหรือสร้างลวดลายโดยใช้กระบวนการโลหะได้อีกด้วย
• หากหนักเกินไปจะส่งผลต่อการทรงตัว ดังนั้นต้องระวังตอนใช้งาน

ทำจากพลาสติกหรือเรซินสังเคราะห์

• ใช้ในพู่กันสำหรับนักเรียนหรือผลิตจำนวนมาก
• น้ำหนักเบาและง่ายต่อการผลิต
• แต่ความทนทานและความสวยงามน้อยกว่าวัสดุธรรมชาติ

สรุป: พู่กันคือ “เครื่องมือที่เติบโตไปพร้อมกับผู้ใช้”

พู่กันมีโครงสร้างที่เรียบง่าย ประกอบด้วยขนและด้าม แต่ภายในนั้นมีขั้นตอนมากมายและความตั้งใจของช่างฝีมือ พู่กันที่ดีจะตอบสนองต่อการเติบโตของผู้เขียน ผู้ใช้จะพัฒนาพู่กัน และพู่กันจะฝึกฝนผู้ใช้ วงจรที่สมบูรณ์นี้คือแก่นแท้ของพู่กัน