Văn hóa thư pháp cúng dường tại đền thần đạo – Nơi giao thoa giữa đức tin và ngòi bút

Mở đầu｜Ý nghĩa của hành vi “cúng dường chữ viết”

Khi viếng thăm các đền thờ Thần đạo ở Nhật Bản, bạn có thể bắt gặp những bức thư pháp lớn treo trong khuôn viên, những tấm ema (bản nguyện) hoặc khẩu hiệu được viết bằng mực tàu. Những chữ viết này không chỉ đơn thuần là vật trang trí, mà là biểu hiện của thư pháp cúng dường – chứa đựng lời cầu nguyện, lòng biết ơn và mong ước gửi đến các vị thần.

“Cúng dường” (奉納, hōnō) nghĩa là dâng tặng vật phẩm, biểu diễn nghệ thuật hoặc tác phẩm văn hóa lên thần Phật. Thư pháp đã từ lâu trở thành một phương tiện quan trọng trong nghi lễ này. Đặc biệt trong Thần đạo, người ta tin rằng lời nói chứa đựng sức mạnh linh thiêng, nên việc viết ra lời cầu nguyện được xem là một hành vi thánh thiện truyền đạt ý nguyện đến thần linh.

Mối liên hệ sâu xa giữa thư pháp và văn hóa đền thờ

“Cúng dường” – sợi dây kết nối giữa thần linh và chữ viết

Trong thời cổ đại Nhật Bản, người ta tin vào “kotodama” – linh hồn ngự trong lời nói, có thể ảnh hưởng đến hiện thực. Từ quan niệm này, chữ viết cũng được xem là thiêng liêng và dâng lên các vị thần trong nghi lễ.

Đặc biệt từ thời kỳ Heian trở đi, các thiên hoàng và quý tộc thường dâng thư pháp như một hình thức cầu nguyện. Họ viết các bài thơ waka hoặc thơ Hán, rồi cúng dường lên đền để cầu mong tai qua nạn khỏi, sự bảo hộ hoặc đạt được nguyện vọng.

Điểm đáng chú ý là việc viết chữ không chỉ đơn thuần để truyền đạt điều ước, mà chính hành vi viết cũng được xem là một hình thức thanh lọc tâm hồn.

Sự hình thành của các bảng thư pháp và biển đề

Tại chính điện hoặc điện thờ của đền, bạn có thể thấy các tấm “biển đề” (扁額, hengaku) – một dạng thư pháp cúng dường. Những tấm biển này thường ghi tên đền, danh hiệu thần linh hoặc lời tán dương, và được viết bởi các thư pháp gia nổi tiếng hoặc chính trị gia có danh vọng.

Vào thời kỳ Edo, các danh sĩ địa phương, võ sĩ, và các thư pháp gia thi nhau viết thư pháp để dâng cúng, như một cách thể hiện lòng thành kính và vinh dự.

Văn hóa đại chúng dâng lời cầu nguyện qua chữ viết

Sự hòa quyện giữa ema và thư pháp

Với người dân thường, một trong những hình thức cúng dường gần gũi nhất là tấm ema. Trên ema không chỉ có hình vẽ, mà còn được viết bằng bút lông những câu nguyện ước, thơ, hoặc tên người – một sự hòa quyện giữa đức tin và nghệ thuật thư pháp.

Một số ema còn thể hiện những bài waka hoặc điển tích được viết bằng nét bút tinh tế theo Kiểu vuông, Kiểu chạy, hay Kiểu chữ thảo – minh chứng cho trình độ thư pháp cao ngay cả ở tầng lớp bình dân.

Trường học chùa và hành vi chép chữ với đức tin

Trong thời Edo, nhờ sự phổ biến của trường học terakoya, người dân thường cũng học được cách viết chữ bằng bút lông. Nhờ đó, việc “viết để cúng dường” không còn là đặc quyền của tầng lớp trên.

Chẳng hạn, học sinh sẽ dâng bài viết luyện chữ của mình lên đền để cầu nguyện cho sự tiến bộ trong học tập hay thi cử đỗ đạt – một thực hành phổ biến trên khắp đất nước.

Thư pháp cúng dường hiện đại ── Kế thừa truyền thống và khai phá biểu đạt mới

Triển lãm thư pháp cúng dường

Ngày nay, nhiều đền thờ trên khắp Nhật Bản tổ chức các triển lãm thư pháp cúng dường. Mọi người ở mọi lứa tuổi đều có thể dâng tác phẩm của mình lên thần linh. Đây không chỉ là một cuộc thi mà là nơi hành vi viết chữ trở thành hành động cầu nguyện.

Ngoài ra, thư pháp cúng dường cũng được thực hiện như một hình thức tưởng niệm người đã khuất hoặc cầu nguyện phục hồi sau thiên tai. Qua đó, người ta càng nhận ra sức mạnh chữa lành và kết nối cộng đồng của ngôn từ.

Khả năng kết nối thư pháp và xã hội qua nghi lễ cúng dường

• Phát huy vai trò của đền thờ như “nơi cầu nguyện bằng bút lông”
• Tạo ra các biển đề lớn hoặc văn bia do thư pháp gia chuyên nghiệp thực hiện
• Phối hợp với giáo dục học đường để tổ chức hoạt động cúng dường (ví dụ: thư pháp kỷ niệm tốt nghiệp)

Những hoạt động này góp phần nhìn lại ý nghĩa xã hội của thư pháp và trở thành cầu nối giữa truyền thống với đời sống hiện đại.

Thư pháp và sự linh thiêng ── Tại sao “viết chữ” lại trở thành cầu nguyện?

Cốt lõi của thư pháp cúng dường nằm ở cảm quan rất Nhật Bản: việc viết chữ chính là hành động cầu nguyện.

Sự vận động của ngòi bút là phản ánh nội tâm. Việc lựa chọn từ ngữ thể hiện thái độ thành kính. Toàn bộ hành vi viết chữ trở thành phương thức giao tiếp linh thiêng với thần linh.

Cội rễ của Thần đạo là sự kính trọng đối với thiên nhiên và sự tồn tại. Thư pháp chính là cách nâng niu lòng kính trọng ấy thành hình thức hữu hình – đây chính là nét quyến rũ lớn nhất của thư pháp cúng dường.

Kết luận｜Văn hóa cầu nguyện được truyền tải qua bút lông

Một tờ thư pháp được dâng lên đền có thể là nguyện vọng, niềm tin – hoặc thậm chí là cả cuộc đời của người viết.

Ngay cả trong thế giới hiện đại đầy bận rộn, chúng ta vẫn có thể tĩnh tâm, cầm bút, viết ra những lời từ trái tim – như một hành động cầu nguyện.

Khi các đền thờ ngày nay đang được tái phát hiện như nơi để đối diện với chính mình thông qua việc viết, văn hóa thư pháp cúng dường vẫn tiếp tục mở rộng với tiềm năng to lớn.